Powszechna Deklaracja Praw
Człowieka
Trzecia Sesja Ogólnego
Zgromadzenia ONZ, obradująca w Paryżu, uchwaliła 10 grudnia 1948 roku
Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Dokument ten stanowi niewątpliwie jedno z
największych i najtrwalszych osiągnięć ONZ. Przetłumaczona na większość języków
świata Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zbiera oraz porządkuje osiągnięcia
i postulaty człowieka, który od wielu setek lat toczy nie skończoną jeszcze
walkę o swoją wolność i swoją godność.
ZWAŻYWSZY, że uznanie
przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków
wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata,
ZWAŻYWSZY, że
nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw człowieka doprowadziło do aktów
barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości, i że ogłoszono uroczyście
jako najwznioślejszy cel ludzkości dążenie do zbudowania takiego świata, w
którym ludzie korzystać będą z wolności słowa i przekonań oraz z wolności od
strachu i nędzy,
ZWAŻYWSZY, że konieczne
jest zawarowanie praw człowieka przepisami prawa, aby nie musiał - doprowadzony
do ostateczności - uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi,
ZWAŻYWSZY, że konieczne
jest popieranie rozwoju przyjaznych stosunków między narodami,
ZWAŻYWSZY, że Narody
Zjednoczone przywróciły swą wiarę w podstawowe prawa człowieka, godność i
wartość jednostki oraz w równouprawnienie mężczyzn i kobiet, oraz wyraziły swe
zdecydowanie popierania postępu społecznego i poprawy warunków życia w większej
wolności,
ZWAŻYWSZY, że Państwa
Członkowskie podjęły się we współpracy z Organizacją Narodów Zjednoczonych
zapewnić powszechne poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka i podstawowych
wolności,
ZWAŻYWSZY, że jednakowe
rozumienie tych praw i wolności ma olbrzymie znaczenie dla ich pełnej
realizacji,
PRZETO ZGROMADZENIE
OGÓLNE ogłasza uroczyście niniejszą
Powszechną Deklarację
Praw Człowieka
jako wspólny najwyższy
cel wszystkich ludów i wszystkich narodów, aby wszyscy ludzie i wszystkie
organy społeczeństwa mając stale w pamięci niniejszą Deklarację - dążyły w
drodze nauczania i wychowywania do rozwijania poszanowania tych praw i wolności
i aby zapewniły za pomocą postępowych środków o zasięgu krajowym i
międzynarodowym powszechne i skuteczne uznanie i stosowanie tej Deklaracji
zarówno wśród Państw Członkowskich, jak i wśród narodów zamieszkujących obszary
podległe ich władzy.
Artykuł
1
Wszyscy ludzie rodzą
się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni
rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
Artykuł
2
Każdy człowiek posiada
wszystkie prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji bez względu na
jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów
politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia
lub jakiegokolwiek innego stanu.
Nie wolno ponadto
czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub
międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez
względu na to, czy dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy też podlega
systemowi powiernictwa, nie rządzi się samodzielnie lub jest w jakikolwiek
sposób ograniczony w swej niepodległości.
Artykuł
3
Każdy człowiek ma prawo
do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.
Artykuł
4
Nie wolno nikogo czynić
niewolnikiem ani nakładać na nikogo służebności; niewolnictwo i handel
niewolnikami są zakazane we wszystkich swych postaciach.
Artykuł
5
Nie wolno nikogo
torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny, nieludzki lub poniżający.
Artykuł
6
Każdy człowiek ma prawo
do uznawania wszędzie jego osobowości prawnej.
Artykuł
7
Wszyscy są równi wobec
prawa i mają prawo, bez jakiejkolwiek różnicy, do jednakowej ochrony prawnej.
Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją,
będącą pogwałceniem niniejszej Deklaracji, i przed jakimkolwiek narażeniem na
taką dyskryminację.
Artykuł
8
Każdy człowiek ma prawo
do skutecznego odwoływania się do kompetentnych sądów krajowych przeciw czynom
stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw przyznanych mu przez konstytucję lub
przez prawo.
Artykuł
9
Nikogo nie wolno
samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju.
Artykuł
10
Każdy człowiek ma na
warunkach całkowitej równości prawo, aby przy rozstrzyganiu o jego prawach i
zobowiązaniach lub o zasadności wysuwanego przeciw niemu oskarżenia o
popełnienie przestępstwa być słuchanym sprawiedliwie i publicznie przez niezależny
i bezstronny sąd.
Artykuł
11
Każdy człowiek
oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo, aby uznawano go za niewinnego
dopóty, dopóki nie udowodni mu się winy zgodnie z prawem podczas publicznego
procesu, w którym zapewniono mu wszystkie konieczne środki obrony.
Nikt nie może być
skazany za przestępstwo z powodu działania lub zaniechania nie stanowiącego w
chwili jego dokonania przestępstwa według prawa krajowego lub międzynarodowego.
Nie wolno także wymierzać kary wyższej niż ta, która była przewidziana w chwili
popełnienia przestępstwa.
Artykuł
12
Nie wolno ingerować
samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego
korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu. Każdy
człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub
uwłaczaniu.
Artykuł
13
Każdy człowiek ma prawo
swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego
Państwa.
Każdy człowiek ma prawo
opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny, i powrócić do swego
kraju.
Artykuł
14
Każdy człowiek ma prawo
ubiegać się o azyl i korzystać z niego w innym kraju w razie prześladowania.
Nie można powoływać się
na to prawo w przypadku ścigania wszczętego rzeczywiście z powodu popełnienia
przestępstwa pospolitego lub czynu sprzecznego z celami i zasadami Organizacji
Narodów Zjednoczonych.
Artykuł
15
Każdy człowiek ma prawo
do posiadania obywatelstwa.
Nie wolno nikogo
pozbawiać samowolnie obywatelstwa ani nikomu odmawiać prawa do zmiany
obywatelstwa.
Artykuł
16
Mężczyźni i kobiety bez
względu na jakiekolwiek różnice rasy, narodowości lub wyznania mają prawo po
osiągnięciu pełnoletności do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Mają oni
równe prawa w odniesieniu do zawierania małżeństwa, podczas jego trwania i po
jego ustaniu.
Małżeństwo może być
zawarte jedynie za swobodnie wyrażoną pełną zgodą przyszłych małżonków.
Rodzina jest naturalną
i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony
społeczeństwa i Państwa.
Artykuł
17
Każdy człowiek, zarówno
sam jak i wespół z innymi, ma prawo do posiadania własności.
Nie wolno nikogo
samowolnie pozbawiać jego własności.
Artykuł
18
Każdy człowiek ma prawo
wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania
lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary bądź indywidualnie,
bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie,
praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów.
Artykuł
19
Każdy człowiek ma prawo
wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania
niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i
poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice.
Artykuł
20
Każdy człowiek ma prawo
spokojnego zgromadzania i stowarzyszania się.
Nikogo nie można
zmuszać do należenia do jakiegoś stowarzyszenia.
Artykuł
21
Każdy człowiek ma prawo
do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub poprzez swobodnie
wybranych przedstawicieli.
Każdy człowiek ma prawo
równego dostępu do służby publicznej w swym kraju.
Wola ludu jest podstawą
władzy rządu; wola ta wyraża się w przeprowadzanych okresowo rzetelnych
wyborach, opartych na zasadzie powszechności, równości i tajności, lub na innej
równorzędnej procedurze, zapewniającej wolność wyborów.
Artykuł
22
Każdy człowiek ma jako
członek społeczeństwa prawo do ubezpieczeń społecznych; ma również prawo do
urzeczywistniania - poprzez wysiłek narodowy i współpracę międzynarodową oraz
zgodnie z organizacją i zasobami każdego Państwa - swych praw gospodarczych,
społecznych i kulturalnych, niezbędnych dla jego godności i swobodnego rozwoju
jego osobowości.
Artykuł
23
Każdy człowiek ma prawo
do pracy, do swobodnego wyboru pracy, do odpowiednich i zadowalających warunków
pracy oraz do ochrony przed bezrobociem.
Każdy człowiek, bez
względu na jakiekolwiek różnice, ma prawo do równej płacy za równą pracę.
Każdy pracujący ma
prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i
jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej i uzupełnianego w
razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej.
Każdy czlowiek ma prawo
do tworzenia związków zawodowych i do przystępowania do związków zawodowych dla
ochrony swych interesów.
Artykuł
24
Każdy człowiek ma prawo
do urlopu i wypoczynku, włączając w to rozsądne ograniczenie godzin pracy i
okresowe płatne urlopy.
Artykuł
25
Każdy człowiek ma prawo
do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego rodziny,
włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską i konieczne
świadczenia socjalne, oraz prawo do ubezpieczenia na wypadek bezrobocia,
choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środków do
życia w inny sposób od niego niezależny.
Matka i dziecko mają
prawo do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci, zarówno małżeńskie jak i
pozamałżeńskie, korzystają z jednakowej ochrony społecznej.
Artykuł
26
Każdy człowiek ma prawo
do nauki. Nauka jest bezpłatna, przynajmniej na stopniu podstawowym. Nauka
podstawowa jest obowiązkowa. Oświata techniczna i zawodowa jest powszechnie
dostępna, a studia wyższe są dostępne dla wszystkich na zasadzie równości w
zależności od zalet osobistych.
Celem nauczania jest
pełny rozwój osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania praw człowieka i
podstawowych wolności. Krzewi ono zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między
wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnymi; popiera działalność
Organizacji Narodów Zjednoczonych zmierzającą do utrzymania pokoju.
Rodzice mają prawo
pierwszeństwa w wvborze nauczania, które ma być dane ich dzieciom.
Artykuł
27
Każdy człowiek ma prawo
do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania
ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw.
Każdy człowiek ma prawo
do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających z jakiejkolwiek jego
działalności naukowej, literackiej lub artystycznej.
Artykuł
28
Każdy człowiek ma prawo
do takiego porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa i wolności
zawarte w niniejszej Deklaracji byłyby w pełni realizowane.
Artykuł
29
Każdy człowiek ma
obowiązki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny
rozwój jego osobowości.
W korzystaniu ze swych
praw i wolności każdy człowiek podlega jedynie takim ograniczeniom, które są
ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i
poszanowania praw i wolności innych i w celu uczynienia zadość słusznym wymogom
moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu demokratycznego
społeczeństwa.
Z niniejszych praw i
wolności nie wolno w żadnym przypadku korzystać w sposób sprzeczny z celami i
zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Artykuł
30
Żadnego z postanowień
niniejszej Deklaracji nie można rozumieć jako udzielającego jakiemukolwiek
Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do podejmowania działalności
lub wydawania aktów zmierzających do obalenia któregokolwiek z praw i wolności
zawartych w niniejszej Deklaracji.