NASZE PRAWA

Żyjemy w demokratycznym i praworządnym kraju – nasza szkoła więc też powinna być demokratyczna i praworządna. Istnieje szereg aktów prawnych, które zapewniają nam określone prawa, z których możemy (a nawet powinniśmy) korzystać w szkole i w codziennym życiu. Nieznajomość prawa szkodzi, więc warto wiedzieć jakie ma się prawa:

• Prawo do edukacji (art. 70 KRP¹ ; art. 28, 29 i 42 KoPD² ; art. 1 UoSO³).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – uniemożliwia wyrzucenie nas ze szkolnych murów dopóki nie osiągniemy 18. roku życia. Żaden dyrektor, kurator oświaty czy nawet minister edukacji nie może pozbawić nas prawa do zdobywania wykształcenia. Mogą nas co najwyżej przenieść do innej szkoły, ale nigdy pozbawić szansy na dalsze kształcenie.

•  Prawo do pozyskiwania informacji o sobie i znajomości swoich praw (art. 51, 54, 64 KRP; art. 13, 29, 42 KoPD; art. 55 UoSO; § 4 Sr ⁴).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – prawo to nakłada na dyrekcję szkoły obowiązek informowania nas o naszych uprawnieniach i zapewnienia nam możliwości korzystania z naszych praw w szkole. Mamy również prawo do informacji i uzasadnienia decyzji nas dotyczących (np. ocena z zachowania, przeniesienie do innej klasy).

• Prawo do swobodnej wypowiedzi: prawo to ma zawierać swobodę poszukiwania, otrzymania i przekazywania informacji (...) w formie ustnej, pisemnej bądź za pomocą druku, w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego innego środka przekazu według wyboru dziecka (art. 14 i 54 KRP; art. 12 i 13 KoPD; art. 55 UoSO).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – możliwość samodzielnego kształtowania, wyrażania swoich opinii i wypowiadania się w jakiejkolwiek kwestii, ograniczone wyłącznie dobrem i poszanowaniem praw innych osób. Prawo to obejmuje możliwość wypowiadania własnych opinii światopoglądowych, interpretacji tekstów literackich, przedstawiania własnego stanowiska w danej sprawie, obrony swojego zdania, jak również możliwość wyrażania opinii dotyczącej programów i metod nauczania. Mamy prawo do głośnego wyrażania własnych poglądów, do dzielenia się nimi podczas zebrań klasowych, na forum internetowym szkoły, w gazetce szkolnej i nikt nie może nam tego zabronić. Prawo to posiada jednak każdy z nas, więc wydawanie bezpodstawnych oskarżeń pod adresem innych, oszczerstw czy tekstów krzywdzących inną osobę jest zabronione (w myśl KoPD „wykonywanie tego prawa może podlegać pewnym ograniczeniom, lecz tylko takim, które są przewidziane przez prawo i które są konieczne: dla poszanowania praw i reputacji innych osób albo do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego bądź zdrowia albo moralności społecznej”).

• Prawo do swobody myśli oraz przekonań światopoglądowych i religijnych (art. 53 KRP; art. 12 i 14 KoPD; rozp. MEN z dn. 14.04.1992⁵ ).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – możliwość samodzielnego decydowania o wyznawanej wierze, uprawnienie do zmiany religii bądź przekonania oraz swobodę manifestowania religii lub przekonania poprzez kult, nauczanie, praktykę i obrzędy religijne, czy to samotnie czy wspólnie z innymi, publicznie, bądź na osobności. Jednocześnie mamy prawo oczekiwać od innych tolerancji co do naszych światopoglądowych / religijnych wyborów, jak również mamy prawo do równego traktowania, niezależnie od wyznawanej wiary. Dyrektor, nauczyciele czy księża nie mogą narzucić nam wyznawania konkretnej wiary. I chociaż jesteśmy zobowiązani do uczęszczania na lekcje religii lub etyki, to podczas nich nikt nie może nam narzucić publicznego przyznania bądź wyrzeczenia się jakiejkolwiek wiary (np. odmawiania modlitwy) zaś wszelkie represje z tego tytułu są całkowicie niedopuszczalne.

• Zakaz naruszania godności ucznia, poniżającego traktowania i wszelkich form przemocy fizycznej lub psychicznej (art. 30, 40, 41 KRP; art. 2, 19, 28, 34, 35, 37, 39 KoPD; § 36.1 Sr).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – w szkole nie wolno stosować kar naruszających godność i nietykalność cielesną ucznia, co oznacza, że wszelkie uderzenia lub publiczne obrażanie, poniżanie, wyśmiewanie, stosowanie presji psychicznej (szantaż) jest zakazane i podlega karze. Pracownicy szkoły moją obowiązek zapewnić nam życzliwy pobyt w szkole – w sytuacji, gdy nasza godność osobista jest naruszana, mamy możliwość dochodzenia swoich praw – pomoże nam w tym m.in. Rzecznik Praw Dziecka.

• Prawo do swobodnego zrzeszania się i wpływania na życie szkoły (art. 58 KRP; art. 15 KoPD; art. 3 UPoS⁶; art. 55, 56 UoSO).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – możliwość organizowania się i działania w różnego rodzaju kołach zainteresowań, stowarzyszeniach, klubach, jak również uczestnictwo w pracach Sejmiku Uczniowskiego. Wszelkie uwagi, propozycje i opinie składane w imieniu wszystkich uczniów przez Prezydium SU muszą zostać przez dyrekcję i nauczycieli szkoły rozważone i wzięte pod uwagę.

• Prawo do równego traktowania w szkole i równość wobec prawa (art. 32 KRP; art. 2, 23 KoPD).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – pracownicy szkoły nie mogą traktować nas gorzej niż innych ze względu na np. wiarę, wygląd, sytuację finansową, talenty i uzdolnienia i są zobowiązani sprawiedliwie i według tej samej miary traktować (oceniać, nagradzać, karać) wszystkich uczniów.

• Prawo do dochodzenia swoich praw (art. 63, 72 KRP; art. 2, 4 KoPD; KPA ⁷, rozp. RM z dn.      08.01.2002 r.⁸ ).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – mamy prawo oczekiwać, że nasze prawa będą w szkole przestrzegane, a w przypadku ich łamania, móc dochodzić ich przed bezstronną i obiektywną instytucją / osobą, która wystąpi w naszej obronie. W statucie naszej szkoły powinny zostać przewidziane jasne procedury odwoławcze, np. przed szkolnym Rzecznikiem Praw Ucznia. Jeżeli szkoła nie zapewnia nam prawa dochodzenia swoich praw – zawsze możemy zwrócić się ze swoim problemem do Rzecznika Praw Dziecka.

• Prawo do uznania i zachowania tożsamości narodowej, etnicznej i językowej (art. 13 UoSO; rozp. MEN z dn. 24.03.1992 r. ⁹).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – prawo przeznaczone głównie dla uczniów i uczennic należących do jakiejkolwiek mniejszości narodowej czy etnicznej. Szkoła ma obowiązek podtrzymać tożsamość osób należących do danej mniejszości m.in. poprzez umożliwienie im nauki własnego języka, historii ich kraju, kultury czy kultywowania tradycji, zwyczajów, świąt lub obrzędów.

• Prawo do ochrony przed wyzyskiem, także ekonomicznym i wykonywaniem niebezpiecznych bądź szkodliwych prac (art. 65, 66, 72 KRP; art. 32, 36 KoPD; rozp. MENiS z dn. 31.12.2002 r. ¹⁰).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – żaden pracownik szkoły nie może nakazać nam wykonywania jakichkolwiek prac nie wchodzących w zakres programu nauczania lub narażających nas na niebezpieczeństwo. Dyrektor ma również obowiązek zawiesić zajęcia szkolne w sytuacjach, gdy może być to dla nas szkodliwe, np. jeżeli temperatura w szkole spadnie poniżej 18 st. C.

• Prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu (art. 55 UoSO; rozp. MEN z dn. 30.04.2007 r. § 5¹¹).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – możliwość uzyskania rzetelnej informacji o naszych wynikach w nauczaniu oraz uzasadnienia naszej oceny. Jeżeli nie wiemy skąd i dlaczego otrzymaliśmy daną ocenę, mamy prawo poprosić nauczyciela, aby wyjaśnił nam kiedy i z jakiego powodu ją nam postawił. Prawo to daje również nam i naszym rodzicom (opiekunom prawnym) możliwość wglądu w oceny oraz przejrzenia naszych prac pisemnych, a nawet ich kserowania.

• Prawo do wypoczynku, zabawy i uczestnictwa w życiu kulturalnym (art. 73 KRP; art. 31 KoPD).

CO TO OZNACZA DLA NAS? – warunki i rytm pracy i nauki w szkole powinny zapewniać nam możliwość odpoczynku i przerwy, a swój czas wolny możemy poświęcać wspólnej zabawie i rozrywkom. Szkoła powinna nam zapewniać możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym lub umożliwiać swobodny i nieograniczony dostęp do dóbr kultury.

Przypisy:

¹Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

²Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 1673).

³Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 (Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425. i jej nowelizacje).

⁴Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 czerwca 1992 r. w sprawie ramowego statutu szkół publicznych dla dzieci i młodzieży (Dz. Urz. MEN Nr 4 poz. 18).

⁵Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. z 1992 r. Nr 36, poz. 155) z późniejszymi zmianami.

⁶Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. prawo o stowarzyszeniach (tekst jednolity. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późniejszymi zmianami).

⁷Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071).

⁸Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. z 2002 r. Nr 5, poz. 46).

⁹Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 marca 1992 r. w sprawie organizacji kształcenia umożliwiającego podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości językowych (Dz. U. 1992 r. Nr 34, poz. 150).

¹⁰Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69).

¹¹Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562).

UPRAWNIENIA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO regulowane przez art. 55 Ustawy o systemie oświaty:

• uchwalanie regulaminu samorządu uczniowskiego (zgodnego ze statutem szkoły),
• samodzielne ustalania w regulaminie zasad wyboru i działania organów samorządu,
• wybór opiekuna samorządu,
• przedstawianie opinii i wniosków do rady szkoły, dyrektora i rady pedagogicznej we wszystkich sprawach szkoły,
• uczestnictwo w pracach rady szkoły (rada szkoły to rodzaj organu szkolnego, który jest powoływany w celu rozwiązywania wszelkich wewnętrznych spraw danej szkoły; w jej skład rady wchodzi co najmniej 6 osób wybranych w równej liczbie spośród członków rady pedagogicznej, ogółu rodziców oraz ogółu uczniów),
• reprezentowanie uczniów w realizacji ich prawa do:
• wydawania gazetki szkolnej,
• informacji o programie nauczania,
• umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,
• organizacji życia szkolnego,
• organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej,
• przedstawianie wniosków i opinii we wszystkich sprawach szkoły,
• wnioskowanie o dokonanie zmian w statucie szkoły.

UWAGA!

Nasze prawa (prawa ucznia i uprawnienia samorządu uczniowskiego) powinny zostać szczegółowo określone w statucie naszej szkoły – nawet jeżeli statut nie reguluje kwestii praw ucznia, to i tak nam one przysługują. Akty prawne ważniejsze niż statut naszej szkoły – m.in. Konstytucja RP, Ustawa o systemie oświaty i Konwencja Praw Dziecka są gwarantem naszych praw i wolności oraz umożliwiają nam dochodzenie ich, gdy są naruszane.